Zespół obciążenia opiekuna
Doświadczenia związane z opieką nad osobą chorą mogą być nasycone pozytywnie i np. umożliwiać indywidualny rozwój opiekuna oraz nabycie nowych umiejętności, bądź też negatywnie, co odzwierciedla zjawisko obciążenia, określanego często dosłownie jako brzemię opiekuna. Zaobserwowanie niekorzystnych zjawisk emocjonalnych, ale i fizycznych oraz społecznych wśród osób poświęcających się opiece nad bliskim chorym dało początek zwiększeniu wiedzy i świadomości na temat tego problemu oraz podjęcia próby jego minimalizowania.
Zespół obciążenia opiekuna jest interpretowany jako konsekwencja sprawowania długotrwałej opieki nad osobą przewlekle chorą. Wystąpienie choroby przewlekłej w rodzinie skutkuje pewnymi zmianami m.in. w relacjach oraz w jej strukturze. Sprawowane stałej opieki nad bliskim chorym niesie ze sobą wiele wyrzeczeń, jak również zaangażowania fizycznego, emocjonalnego, społecznego, czy wreszcie finansowo-materialnego. Niestety dotychczas nie opracowano rzetelnego wsparcia dla opiekunów osób przewlekle chorych, oprócz działań edukacyjnych.
Co to jest obciążenie opiekuna?
Obciążenie opiekuna (ang. caregiver burden, caregiver strain) jest definiowane jako efekt choroby pacjenta, jaki zostaje wywierany na jego rodzinę czy opiekunów. Są to różnego rodzaju trudności, jakie napotykają bliscy lub rodzina opiekując się chorym człowiekiem. Osoby długotrwale sprawujące opiekę nad ciężko chorym są narażone na problemy w ogólnym funkcjonowaniu bio-psycho-społecznym, które obniżają jakość ich życia. Obciążenie opieką charakteryzują dwa wymiary:
- obiektywny, dotyczący dyskomfortu, który przekłada się na stan zdrowia, życie towarzyskie, czy finanse rodziny,
- subiektywny, równoznaczny z pogorszeniem się stanu zdrowia psychicznego opiekuna w wyniku sprawowania długotrwałej opieki.
Czynniki wpływające na poczucie obciążenia opiekuna
Obciążenie opieką zależy od indywidualnych cech osobowości opiekuna, jego światopoglądu, hierarchii wartości, uwarunkowań kulturowych, jak również od stanu chorego członka rodziny, a także adekwatności uzyskiwanego wsparcia.
Zauważa się, że im cięższy stan chorego i dłuższy czas trwania jego niedyspozycji, tym wyższe obciążenie opieką. Rosną wówczas potrzeby materialne i finansowe, m.in. zakup leków, udogodnień dla pacjenta. Sytuacja zmusza opiekuna do przeorganizowania swojego dotychczasowego życia, w tym nierzadko do rezygnacji z pracy zawodowej, realizacji pasji, a nawet ograniczenia życia osobistego.
Sprawowanie opieki skutkuje osłabieniem stanu zdrowia opiekuna np. bóle i zwyrodnienia kręgosłupa, bóle głowy, stany napięcia emocjonalnego wynikające z ciągłego martwienia się o zdrowie i bezpieczeństwo pacjenta, przewlekłe zmęczenie. Warto wspomnieć, że w odniesieniu do sprawowania opieki nad bliskim z osobą Alzheimera, wyższy poziom obciążenia cechuje kobiety, zwykle żony pacjentów, osoby starsze stające się opiekunami, jak również osoby z niższym wykształceniem i statusem społecznym, czy wreszcie z mniejszym wsparciem społecznym i instytucjonalnym. Obciążenie opieką jest niejednokrotnie wysokie na samym początku sprawowania opieki, kiedy opiekun dopiero uczy się jak sobie radzić w nowych, niecodziennych sytuacjach.
Pacjenci zapomniani…
Sprawowanie opieki nad bliskim chorym niesie ze sobą duże ryzyko pogorszenia się stanu zdrowia opiekuna. W literaturze anglojęzycznej opiekunowie są określani jako „pacjenci zapomniani” (ang. forgotten patients), którzy w porównaniu z populacją ogólną częściej zmagają się z nadciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienną serca, powikłaniami naczyniowymi i spadkiem ogólnej odporności organizmu. Występuje u nich zwiększone ryzyko zgonów z powodów sercowo-naczyniowych. Ponadto częściej stwierdza się zaburzenia afektywne jak depresja oraz zaburzenia lękowe. Trzeba zaznaczyć, że zmęczenie i depresja opiekuna zwiększa poczucie obciążenia, a tym samym ryzyko nadużyć wobec chorego.
Niestety opiekunowie, z uwagi na zaangażowanie się w troskę o chorego członka rodziny, sami zaniedbują swój stan zdrowia, mniej lub bardziej świadomie modyfikując styl życia na niekorzystny. Problem dotyczy zwłaszcza zmniejszenia aktywności fizycznej niezwiązanej z pracą, nieregularne spożywanie posiłków, wybieranie posiłków gotowych, lekceważenie potrzeby snu i wypoczynku, sięganie po używki, jak papierosy czy napoje alkoholowe.
Warto zaznaczyć, że pozytywne myślenie i stosunek opiekuna do chorego może zmniejszyć stres związany ze sprawowaną opieką. Dobre relacje pomiędzy nimi, jak również pozytywne wspólne wydarzenia z przeszłości oraz rodzinne tradycje wielopokoleniowe dotyczące opieki nad seniorami i chorymi, stanowią szczególny czynnik wzmacniający rolę opiekuna, intymną relację opiekun-opiekowany, a także motywują opiekuna do dalszej troski.
Minimalizowanie obciążenia opieką
Według Ciałkowskiej-Kuźmińskiej i wsp. (2012) minimalizowanie obciążenia opiekunów jest możliwe do osiągnięcia dzięki wypracowaniu złożonych modeli postępowania o charakterze globalnym, które powinny uwzględniać: adekwatną opiekę środowiskową, kontakt z grupami wsparcia i organizacjami samopomocowymi, uczestnictwo w specjalistycznych programach terapeutycznych, optymalizację opieki medycznej nad pacjentem, dofinansowanie na wyjazdy regeneracyjne dla opiekuna oraz opracowanie systemu opieki nad pacjentem w stanach nagłych.
Sprawując opiekę nad chorym członkiem rodziny nie wolno zapominać o sobie. Warto wypracować swój indywidualny sposób postępowania, w którym uwzględnia się czynności rekreacyjne np. wyjście na spacer, spotkanie z innymi ludźmi, zachowanie równowagi pomiędzy byciem samemu, a w towarzystwie. Istotne jest także wykonywanie ćwiczeń fizycznych, zwłaszcza tych, które wzmacniają tzw. gorset mięśniowy, stabilizujące kręgosłup i sylwetkę ciała. Korzystne jest zaangażowanie do opieki pozostałych członków rodziny, a w razie potrzeby poproszenie o pomoc wolontariusza z lokalnych stowarzyszeń czy grup wsparcia, by móc przez jakiś czas odpocząć.
Może to Ci się spodoba
Stan padaczkowy
W leczeniu stanu padaczkowego kluczową rolę odgrywa eliminacja prawdopodobnej jego przyczyny. Równie ważne jest farmakologiczne jego przerwanie, a także ochrona podstawowych parametrów życiowych i ich obserwacja. Zadbać należy tutaj o
Nadczynność tarczycy – co to jest, objawy, badania i leczenie
W dzisiejszych czasach choroby tarczycy są niezwykle powszechne. Dotykają one przede wszystkim kobiet. Mają wiele przyczyn i skutków, często nakładających się na siebie. Warto więc wiedzieć, jakie środki prewencyjne podjąć,
Bostonka – co to jest? Jak długo zaraża i ile trwa?
Na dobre wkroczyliśmy w sezon jesienny, zatem niestety przyszedł czas na wszelkiego rodzaju infekcje, osłabienia i przeziębienia. W dzisiejszym artykule poruszając temat, powiem kilka słów o Chorobie Bostońskiej, niegdyś dość
Bulimia – żarłoczność psychiczna. Przyczyny, objawy i leczenie
Żarłoczność psychiczna i anoreksja to dwa najczęściej występujące zaburzenia odżywiania. Bulimię charakteryzuje występowanie okresów nadmiernego objadania się, po których osoba podejmuje aktywności zmierzające do redukcji masy ciała np. prowokowanie wymiotów,
Diagnostyka padaczki- leczenie
Diagnostyka padaczki, poza szczegółowym wywiadem, obejmować może także szereg różnego rodzaju badań. Poniżej kilka słów na temat każdego z nich. Badania laboratoryjne Diagnozując padaczkę, niezbędne będzie wykonanie zarówno podstawowych, jak
Kim jest Alkoholik? Jestem Alkoholikiem?
Jeśli chcesz otrzymać definicję słownikową, alkoholik to osoba, która cierpi na chorobę alkoholizmu. Jego mózg stał się uzależniony od alkoholu, aby funkcjonować, a bez picia pojawiają się objawy odstawienia. Jest
Rwa kulszowa – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie.
Rwa kulszowa najczęściej zwana „korzonkami” jest zaliczana do najczęstszych dolegliwości, jakie występują u człowieka. Pojawia się znienacka, często w trakcie codziennych czynności takich jak wstawanie z łóżka, czy nawet kichnięcia.
Fenyloketonuria – Objawy, leczenie i dieta
Fenyloketonuria (oligofrenia fenylopirogronowa, hiperfenyloalaninemia) to jedna z lepiej poznanych wrodzonych chorób metabolicznych, dziedziczona autosomalne recesywnie. Jest spowodowana mutacją genu PAH, której skutkiem jest brak wytwarzania enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie fenyloalaniny
Opryszczka – szybkie sposoby na pozbycie się problemu
Opryszczka wargowa to nieestetyczna dolegliwość, która pojawia się na ustach. Jej objawy nie należą do przyjemnych i są niekomfortowe. Każdemu zależy, by jak najszybciej jej się pozbyć. Jakie są sposoby
Depresja maskowana
Depresja to zaburzenie psychiczne, które cechuje się występowaniem nieprawidłowo obniżonego nastroju, smutku, bezsensu podejmowanych działań, braku sił, jak również przejawianiem negatywnych myśli o sobie (niskie poczucie własnej wartości) i otoczeniu.
Biegunka – Jak leczyć biegunkę? Jakie przyczyny, rodzaje i objawy?
Biegunka jest zwykle objawem, nie chorobą, i definiuje się ją jako nietypową częstość lub płynność stolca. Normalnie, ludzie mają od jednego do trzech stolców dziennie, ale z biegunką, stolce są
Profilaktyka chorób zakaźnych wśród seniorów
„Jak prowadzić odpowiedzialną politykę senioralną i chronić seniorów przed chorobami zakaźnymi w dobie pandemii COVID-19? Doświadczenia praktyków i przykłady już realizowanych inicjatyw” pod tym hasłem odbyła się druga w tym roku debata ekspercka
Zapalenie stawów – jak sobie z nim radzić?
Zapalenia stawów utrudniają poruszanie się, przez co znacząco obniżają jakość życia chorego. Obok osteoartrozy, są jedną z najczęstszych chorób będącą przyczyną niepełnosprawności i kalectwa. Istnieją różnorodne odmiany zapaleń stawów, które
Angina – Co to jest? Objawy, choroba i leczenie Anginy
Zapalenie migdałków podniebiennych, potocznie zwane anginą wywoływane jest najczęściej przez bakterie, lecz może też być wynikiem infekcji wirusowej. To bardzo częsta choroba układu oddechowego. Jednym z jej objawów jest biały
Czym jest hipersomnia?
Hipersomnia – nadmierna senność, jest odczuwalna przez dużą część populacji. W większości przypadków wiąże się ona ze zbyt krótkim czasem snu i nieregularnym trybem życia. O patologicznej senności można mówić
1 Komentarz
Bartek
25 listopada, 16:25